Τα 5+ είδη ομοφοβίας

Η ανησυχία ότι ο κόσμος όπως τον γνωρίζουμε θα καταρρεύσει, ο φόβος ότι οι σκοτεινές πτυχές του ανεξερεύνητου Εαυτού ίσως εξεγερθούν, η ανάγκη για εξιλαστήρια θύματα μιας οργής με νεφελώδεις και απροσδιόριστες αιτίες, κάπου εκεί, στις παρυφές του συνειδητού και στο λυκόφως της συναισθηματικής μνήμης, πλέκονται οι ρίζες της ομοφοβίας, αμφιφοβίας και τρανσφοβίας.

Είναι πολύ γοητευτικό το αφήγημα ότι ο κόσμος κατασκευάστηκε προκειμένου να δικαιώσει το δικό μας είδος, τη δική μας ταυτότητα και σύστημα πεποιθήσεων και είναι το πιο βολικό να νιώθουμε απέχθεια και ανασφάλεια απέναντι σε ό,τι δεν μας μοιάζει, δεν μας επαναλαμβάνει, δεν μας δικαιώνει.

Σήμερα, 17 Μαΐου, Παγκόσμια Ημέρα κατά των Αποκλεισμών και των Διακρίσεων απέναντι σε διαφορετικές έμφυλες ταυτότητες και σεξουαλικούς προσανατολισμούς, κρίνεται χρήσιμο να επιχειρήσουμε να αναζητήσουμε όχι τις αιτίες, αλλά τα είδη του φαινομένου, προκειμένου να τα αναγνωρίζουμε.

Το πρώτο είδος ομοφοβίας είναι το πιο ευδιάκριτο. Θα το συναντήσει κανείς στα λιγότερο πεπαιδευμένα και καλλιεργημένα μέλη του κοινωνικού ιστού. Είναι το μίσος που εκφράζεται ωμά. Χωρίς δικαιολογίες, μασκαρέματα και προφάσεις. «Οι gays καταστρέφουν την κοινωνία μας, είναι μολυσματικοί, είναι αφύσικοι και στην καλύτερη περίπτωση θα πρέπει να απομονωθούν και να διωχθούν ή να… θανατωθούν όπως στις ισλαμικές χώρες». Πολλοί μπορεί να θεωρήσουν γραφικούς τους εκπροσώπους αυτού του είδους και η αλήθεια είναι ότι είναι το πιο περιθωριοποιημένο, όμως δίνει ένα σαφές άλλοθι στα άλλα είδη, τα πιο συγκαλυμμένα, να αποποιηθούν το στίγμα του κοινωνικού ρατσισμού.

Το δεύτερο είδος είναι το πιο συνηθισμένο και το πιο πιθανό να συναντήσει κανείς. Ο καλός νοικοκυραίος και τίμιος οικογενειάρχης. «Εγώ δεν έχω πρόβλημα με τους gays, έχω και φίλους gays. Ομως δεν με ενδιαφέρει τι κάνουν στο κρεβάτι τους και καλό είναι να μην προκαλούν». Πίσω από αυτές τις φράσεις, που συμπυκνώνουν τη ρητορική της πιο διαδεδομένης μορφής ομοφοβίας, μπορεί κανείς να συναντήσει τη σεξουαλικοποίηση του ομόφυλου προσανατολισμού και την κανονικοποίηση του ετερόφυλου. Ο ετερόφυλος έχει και κοινωνική, επαγγελματική, οικογενειακή ζωή για την οποία είναι απόλυτα φυσιολογικό και αποδεκτό να μιλά και να συμπεριλαμβάνει το ταίρι του, εν αντιθέσει με τον «άλλο» που, όταν καθίσταται εμφανής, προκαλεί, διασαλεύει τα κοινωνικά ειωθότα και επιφέρει ασύμμετρους κινδύνους για την υγεία του κοινωνικού συνόλου.

Πολλοί εκπρόσωποι αυτού του είδους θα αναρωτηθούν «Τι θα πω στα παιδιά μου και πώς θα εξηγήσω ότι αυτά τα άτομα φιλιούνται;», παραβλέποντας τις ώρες κατά τις οποίες οι γόνοι τους, παρκαρισμένοι μπροστά σε οθόνες, έχουν πρόσβαση σε κάθε είδους φρίκη, για την οποία κανείς δεν ανησυχεί και κανείς δεν μπαίνει στον κόπο να εξηγήσει. Ο ομόφυλος σεξουαλικός προσανατολισμός αποστραγγίζεται από κάθε ανθρώπινη αξία που εκπροσωπεί την αγάπη, τη συντροφικότητα, την τρυφερότητα και τη συμπαράσταση και υποβαθμίζεται σε διαστροφή και πορνό, καθίσταται θύμα μιας αυθαίρετης «φυσιοκρατικής» θεώρησης του κόσμου η οποία, εκτός του ότι είναι λανθασμένη εννοιολογικά, είναι και ψευδής επιστημονικά.

Ένα τρίτο είδος θα το ονομάσω «ο φιλάνθρωπος». Είναι εκείνο το αφήγημα που «λυπάται και συμπονάει» τους καημένους τους ανθρώπους που «έτσι γεννήθηκαν. Τι φταίνε;», όμως επιλέγει τη σιωπή και με τρόπο του τούς ωθεί στη σκιά. Το γνωρίζουμε, όμως δεν μιλάμε, κάνουμε πως δεν υπάρχει, υποκρινόμαστε ότι όλα κυλούν όπως θα περιμέναμε και στα οικογενειακά τραπέζια δεν παραλείπουμε τις ευχές για έναν ετεροκανονικό γάμο. Ο τύπος αυτός ομοφοβίας συναντάται κυρίως μέσα σε οικογενειακά περιβάλλοντα και η ένταση που μπορεί να λάβει φτάνει και μέχρι στο σημείο να καλλιεργεί στον άνθρωπο δυσβάσταχτα συναισθήματα ενοχής.

Σε αυτή την περίπτωση κάνουμε λόγο για μια παραλλαγμένη εκδοχή που θα την ονομάσουμε «το θύμα». Είναι η αντιστροφή της πραγματικότητας στην οποία το ΛΟΑΤΚΙ άτομο, εκτός των άλλων που έχει να διαχειριστεί, καλείται να απολογηθεί και απέναντι τις επικρίσεις ότι πληγώνει ανεπανόρθωτα τους ανθρώπους που το αγαπούν, ότι λειτουργεί εγωιστικά και χωρίς καμία ενσυναίσθηση, επιλέγοντας την προσωπική του ευχαρίστηση και την ικανοποίηση των δικών του αναγκών, ενώ παραβλέπει και δεν αισθάνεται καμία ευγνωμοσύνη για την προσφερόμενη «ανοχή» που δείχνουν οι δικοί του απέναντι σε κάτι τόσο για εκείνους τραγικό.

Η τελευταία παραλλαγή αυτής της κατηγορίας είναι «ο θρήσκος». Στην εργαλειοθήκη του περιλαμβάνονται επισκέψεις στον πνευματικό, εξομολογήσεις, μετάνοιες, νηστείες, ασκήσεις αποχής και ερωτικής αποστέρησης, πιέσεις για σύναψη γάμου με το αντίθετο φύλο, έμμεσες απειλές για αδιανόητες τιμωρίες μετά θάνατον, διαβεβαιώσεις για έργα του διαβόλου και θεϊκές δοκιμασίες και ο κατάλογος της κακοποίησης δεν έχει τέλος. Η πιο επικίνδυνη πτυχή αυτών των πρακτικών είναι ότι αποτυπώνουν μία άτυπη «θεραπεία μεταστροφής» με απρόβλεπτες και οδυνηρές ψυχολογικές και σωματικές συνέπειες για τον άνθρωπο.

Αφήνω ως τελευταίο το είδος του «θαυμαστή» ή του «μοντέρνου κοσμικού». Πρόκειται για την πιο δυσανάγνωστη μορφή ομοφοβίας και τρανσφοβίας, καθώς ειδωλοποιεί τον ΛΟΑΤΚΙ άνθρωπο και τον στερεί εξίσου, όπως και οι άλλες, από την ανθρώπινη ουσία του. «Αγαπώ τους gays γιατί έχουν χιούμορ, είναι ατακαδόροι/ισσες, είναι διασκεδαστικοί/ές, είναι χαρούμενοι/ες, ξέρουν από μόδα, πηγαίνουμε για ψώνια, δίνουν καλές συμβουλές, είναι καλοί/ές φίλοι/ες».

Το στερεότυπο του gay pet έχει καλλιεργηθεί εδώ και χρόνια από τα media και τους αστικούς μύθους και επιτελεί το ακριβώς αντίθετο από όλα τα άλλα είδη ομοφοβίας. Απο-σεξουαλικοποιεί τον ΛΟΑΤΚΙ άνθρωπο, έτσι ώστε να τον καταστήσει συμπαθή και ακίνδυνο για όλο τον υπόλοιπο κοινωνικό ιστό και να τον παραδώσει ακρωτηριασμένο, σαν ένα μοντέρνο είδος ευνούχου, σε ένα σύστημα δομών και πεποιθήσεων που φοβάται τη σεξουαλικότητα των «άλλων» και πολύ περισσότερο τη δική του.

Να ολοκληρώσουμε λέγοντας ότι αυτές οι κατηγορίες δεν είναι τύποι ανθρώπων, αλλά στάσεων και συμπεριφορών. Σε έναν άνθρωπο μπορούμε να συναντήσουμε περισσότερα από ένα είδη ομοφοβίας, να εναλλάσσονται μεταξύ τους, να συνυπάρχουν και να διαδέχονται το ένα το άλλο.

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών )